Zegt de wet Walvis uit 2006 jou nog iets? Grote kans van niet, maar met deze wet werden een aantal financiële taken van het toen al disfunctionerend UWV naar de Belastingdienst overgeheveld. Sinds die tijd zijn er middels allerlei sleepwetjes jaarlijks diverse taken uit het UWV-takenpakket weggegumd. Maar ook daardoor is UWV geen vlotwerkende club geworden. Sinds 2006 zijn er meerdere parlementaire enquêtes geweest waarbij het functioneren van UWV centraal stond, hetzelfde geldt trouwens ook voor tal van andere overheidsinstanties die benedenmaats presteren (Belastingdienst, CBR). Een parlementaire enquête is een zwaar instrument en vroeger rilde iedere ambtenaar wanneer de betreffende organisatie ter beoordeling onder het vergrootglas ging. Hoe de tijden veranderen bleek wel in maart/april 2021 toen UWV (nog tijdens het lopende parlementaire onderzoek) de toenmalige minister van Sociale Zaken Koolmees een slikken-of-stikken-deal voorlegde waarin met de introductie van de Sociaal Medische Dienstverlening de verzekeringsarts buiten spel werd gezet.
Dat ‘slecht presteren’ van UWV kun je trouwens ook op een andere manier bekijken. Bij een beroerde uitvoering rinkelt de kassa omdat het systeem niet alleen uiterst complex maar, door de kanteling van de financiering sinds de jaren 90 vorige eeuw, ook financieel pervers geworden is. Want hoe beroerder de performance van UWV, des te meer de werkgevers in Nederland voor verzuim en arbeidsongeschiktheid gaan betalen, inmiddels ruim 2 miljard euro per maand! Vanuit dat perspectief is het politiek juist niet gewenst om UWV eens flink op de vingers te tikken en hier en daar koppen te laten rollen; je bent dan als politicus voor je eigen financieringstekort verantwoordelijk. Dus als het echt niet anders kan verhuizen er pro forma wat topambtenaren richting andere publieke organisaties waarbij de recente ontwikkelingen lieten zien dat die meestal al elders werkzaam waren op moment dat de onderzoeken publiek werden. Wat er rest is veel politiek toneel en drama in de Kamer(s), hier en daar een commissie maar vooral geen echte veranderingen.
Maar opeens ontstond er toch een politieke uitdaging nadat bleek dat UWV, hoewel wettelijk verboden, op meerdere plaatsen eigenlijk al met de genoemde sociaal medische teams werkte. Een overheidsinstantie die zich niet aan de wettelijke spelregels houdt (er wordt ‘gekeurd’ zonder directe betrokkenheid van een verzekeringsarts) vereist wat inlegvelletjes en politieke verantwoording. Koolmees ontsprong de dans en kon door de val van het kabinet de hete kastanje doorschuiven naar zijn opvolger minister Van Gennip. Die loste het probleem vervolgens op met de 60+regeling; een ‘tijdelijke’ maatregel waarmee werknemers van 60 jaar en ouder na 2 jaar verzuim een enkeltje TGV richting WGA krijgen. De uitvoering en de ‘keuring’ ligt bij de leden van het sociaal medisch team terwijl de verzekeringsarts eigenlijk alleen theoretisch en op papier betrokken is; de werkgever betaalt.
Het politieke inlegvelletje en zoethoudertje voor deze regeling is: ‘de betrokken werkgevers hoeven zich geen zorgen te maken want we gaan deze regeling uit de basispremie betalen’. Briljant voorbeeld van werkgeverssolidariteit want alle werkgevers betalen (ook) de basispremie. Zo zijn ook de verzekeraars gerustgesteld (de Basispremie is geen verzekerde premiecomponent en dus geen schade) maar dat zou wel eens tijdelijk kunnen zijn. Over een paar jaar kan immers maar zo blijken dat de leeftijdsontvlechting voor de gedifferentieerde WGA-premie voor de WGA bij UWV/Belastingdienst toch iets moeilijker was dan verwacht: in dat geval betalen werkgevers dubbel en krijgen de verzekeraars alsnog hun deel voor de kiezen.
Oplossen
Dus de politieke ‘oplossing’ voor een werkwijze van UWV die strijdig is met de wetgeving is niet het aanpakken en behandelen van de problemen bij UWV maar het bedenken van een ‘oplossing’ die alle aandacht afleidt van het echte probleem: de rammelende en voor werkgevers kostbare uitvoeringsproblematiek bij UWV. Vervolgens maak je als minister het probleemgebied bewust groter waardoor het meer valide lijkt om uit zorgvuldigheid tijd in te kopen. Grote problemen vragen immers om weloverwogen oplossingen en dat kan het beste gebeuren door een commissie te benoemen die een rapport over de kwestie schrijft. Logisch toch? Iedereen is voor en tegen de tijd dat het rapport gepresenteerd wordt is de kwestie qua media-aandacht waarschijnlijk veel minder urgent omdat er inmiddels andere zaken in de belangstelling staan.
Truc
Maar nu komt de grote truc van het later oplossen (in plaats van de oorzaak aanpakken): interim- oplossingen kun je ergens anders neerleggen! Dat gebeurt als volgt: het loopt nu allemaal niet zo lekker en de commissie OCTAS gaat hard aan de slag met een studie waarvan de uitkomsten over 1 tot 1,5 jaar gepresenteerd worden. Dat is wat er op dit moment van regeringszijde met de minister als politiek verantwoordelijke concreet wordt bijgedragen. Er wordt voorlopig niets daadwerkelijk aangepakt maar omdat er in de tussentijd uiteraard feitelijk wel iets moet gebeuren legt de politiek de ‘oplossingen’ die bedacht worden daarom ‘terug in het veld’ richting werkgevers en werknemers.
Dus niet het disfunctionerend UWV wordt als oorzaak aangepakt maar er wordt gekozen voor de ‘oplossing’ dat het verzuim waardoor de problemen bij UWV uiteindelijk vanzelf verdampen. Om dit te realiseren heeft de Overheid allerlei ondersteunde methodes voor de werkgevers bedacht waarmee het probleem, opeens niet het UWV, aan de voorkant moet worden aangepakt.
Daarom moeten de werkgevers bijvoorbeeld zorgen dat werknemers langer leren, dat ze vitaler worden, duurzamer inzetbaar zijn, zelfsturend worden, etc. etc. Want de ambtenaren bij verschillende ministeries hebben bedacht dat dit niet alleen adequate oplossingen voor de krapte op de arbeidsmarkt maar ook voor het verzuim-probleem en dus het UWV zijn. En wanneer je als Overheid er vervolgens met mediacampagnes voor zorgt dat werkgevers en werknemers daarin gaan geloven dan is het na verloop van tijd zelfs aannemelijk om te beweren dat UWV eigenlijk best goed functioneert maar dat de uitvoering opstroopt en vastloopt omdat de werkgevers en werknemers nog te inactief zijn.
Daarom moeten er volgens de ambtenaren aanvullende programma’s komen om deze groepen versneld te activeren en wanneer die vervolgens door ‘de markt’ worden overgenomen is de verzuimproblematiek en de uitvoering keurig van Overheid richting Werkgevers/Werknemers geschoven. En ja hoor: er is inmiddels alweer een nieuwe regelingspijl richting werkgevers en werknemers afgeschoten: vanaf 1 juli 2023 zijn de werkgever en werknemer verplicht om hun visie op het re-integratietraject te geven door hier met elkaar over in gesprek te gaan. Maar heb vooral niet de illusie dat deze visiegesprekken er voor gaan zorgen dat het straks beter gaat met de re-integratie en al helemaal niet bij al die overheidsorganisaties die nog steeds met het Eigen Regie Model werken.
Een korte analyse op deze ‘visiegesprekken over de re-integratie’:
- warrige tijdslijnen: het is blijkbaar een on-going proces wat gewoon bij alle varianten van verzuim (kort, midden, lang en extra lang) identiek kan worden toegepast.
- De juridische handvatten voor het gesprek ontbreken waardoor het risico op belangenverstrengeling en eigen medische beoordeling (door werkgever) buiten de bedrijfsarts om onnodig groot wordt.
- Er wordt volledig voorbij gegaan (geen invulling geven is voorbijgaan aan) aan de privacy-wetgeving die (ook) op deze re-integratiegesprekken van toepassing is.
- Wanneer de werkgever (en vooral de leidinggevende) zelf de oorzaak voor het verzuim is ben je als werknemer met deze nieuwe regeling zwaar de pineut.
- Het is geen oplossing voor de wachttijden en administratieve tekortkomingen bij UWV.
- Er ontstaat een ‘lekenbeoordeling’ (Arbeidsdeskundige en Arboverpleegkundige) bij UWV over een re-integratietraject waarbij werkgever (HR of leidinggevende) en werknemer aan het stuur zitten waardoor de bedrijfsarts en de verzekeringsarts opzij gedrukt worden.
Voorspelling
Ook met deze regeling gaat er weinig veranderen behalve dat deze nieuwe variant op ‘het goede gesprek’ in de toekomst voor UWV averechts gaat uitpakken: heel veel complex langdurig verzuim, onnodig veel extra keuringen, extra beroep en bezwaar. En voor de werkgevers? Behalve extra interne kosten gaat het de werkgevers ook heel veel externe kosten voor advocaten, arbodiensten, arbeidsdeskundigen en casemanagers opleveren.
Waarom deze azijnvoorspelling? Naast de genoemde punten in de analyse hebben alle politieke ‘oplossingen’ sinds de catastrofale PvdA-blunder door Van Tijn en Den Uyl in 1967 dezelfde uitkomst laten zien: doelstellingen qua uitvoering niet gehaald maar wel een toename van extra uitvoeringsactiviteiten en kosten voor de werkgevers. Wat sinds die tijd wel heel succesvol is en met deze regeling vast ook gaat lukken: de aandacht weghalen van de echte problemen zodat die niet hoeven aangepakt. Want lekker doormodderen in plaats van (financieel) pijnlijke keuzes maken is financieel aantrekkelijk en scheelt bij verkiezingen echt heel veel stemmen.
Kiezen voor aanpakken en behandelen?
Maar bestaan er eigenlijk wel mogelijkheden wanneer je je als werkgever (of met een groep werkgevers) wilt onttrekken aan de grillen uit het Haagse en niet meer afhankelijk wilt zijn van je arbodienst? Zijn er voor een hoofddirectie keuzes te maken waarmee deze te grote en complexe verantwoordelijkheden uit het beslissingsveld van HR en de leidinggevende kunnen worden weggehaald? Hoe kan een directie zelf en rechtstreeks sturing te geven op de 15-20% van de loonsom kostende aanpak en behandeling van verzuim en arbeidsongeschiktheid? Het antwoord is ja, maar niet als een snel toepasbaar productje of een verzekering die je even inkoopt. Je kunt er meer over lezen op www.verzuimdynamiek.nl bij de GO, kost je niets behalve tijd en aandacht.
Wil je meer weten, extra uitleg of specifieke toelichting? Sinds 15 juli 2023 is mijn concurrentiebeding verlopen en ben ik vrij weer vrij man. Je kunt me desgewenst mailen voor een afspraak op [email protected] . De tarieven voor opleidingen, een consult of project zijn maatwerk en krijg je afhankelijk van de vraagstelling.
Groet,
Herwin Schrijver
Beuren (Dsl), juli 2023
