UWV zinkend schip?

Even vooraf: de inhoud van deze blog druist in tegen de huidige wijze waarop de kosten voor verzuim en arbeidsongeschiktheid worden verdeeld en ga je in de reguliere media dus niet terugvinden. Op platforms zoals LinkedIn (LinksIn) zal deze post ook direct in de ban gaan zodat de informatie zo min mogelijk tijdslijnen kan bereiken. 

In Nederland hebben we in tegenstelling tot de rest van Europa sinds het begin van deze eeuw 1 overheidsinstelling die de scepter zwaait waar het de vaststelling van de arbeids(on)geschiktheid van werknemers betreft: UWV. Al snel sinds het begin, ergens in 2004, bleek dit niet goed te komen en moest de overheid ingrijpen door onder meer een aantal UWV-taken middels de wet Walvis bij de Belastingdienst onder te brengen. Voor de liefhebbers; hier de link naar deze wet die inmiddels vanuit meerdere invalshoeken niet meer gevonden kan worden: Pagina niet gevonden | Overheid.nl > Officiële bekendmakingen (officielebekendmakingen.nl) Ohh, dus de huidige toestanden en problemen zijn mogelijk mede door Walvis veroorzaakt? Ook al is de relatie tussen Walvis en UWV ‘opeens’ niet meer vindbaar, een eventueel verband maakt niet uit en is totaal niet interessant want de werkelijkheid is dat UWV sinds haar oprichting in nog geen enkel jaar van haar bestaan een lagere foutenmarge heeft gerealiseerd dan ergens tussen de 30% en 35%. Sinds 2004 hebben publieke instanties, rechters en de politiek UWV met talloze vonnissen en tegemoetkomingen overeind gehouden. De 2^e Kamer maakte het met kleine en grotere wetswijzigingen, wegkijken bij de zoveelste achterstanden of fouten en sneaky sleepwetjes soms wel heel erg bont. Daarin werden, het liefst om kwart voor 10 in de avond voor het kerstreces, belangrijke werkgeversbelangen zoals bijvoorbeeld de Bierlijsten en Amber als het ware uitgegumd zodat UWV minder uitvoeringstaken kreeg. Zo werd bijvoorbeeld de stok achter de deur om de achterstanden op de keuringen in te lopen om zeep geholpen door de financiële gevolgen (zoals gebruikelijk) bij de werkgevers neer te leggen.

Als oorzaak voor de malaise voert UWV onder meer de volgende punten aan:

• Het slechte niveau en de complexheid van de wetgeving (afgekeken van het excuus van de rechters bij het Toeslagenschandaal);
• te weinig bedrijfsartsen;
• toename van het aantal te beoordelen dossiers.

Er is inderdaad sprake van een serieus en groot probleem wanneer je met een team van zo’n 30.000 tot op het bot gemotiveerde tot op de grens van burn-out keihard werkende ambtenaren en een jaarbudget van rond de 3 miljard Euro geen 120.000 tot 200.000 adequate (her)beoordelingen per jaar kunt doen. Bij 200.000 dossiers is dat minder dan 10 dossiers per UWV-werknemer per jaar. En ook al zijn ze er lang niet alle 30.000 rechtstreeks mee bezig of bij betrokken, dan nog is het onvoorstelbaar.

Maar ook nu, na de zoveelste keer, gaat het weer niet gebeuren dat UWV uit het zadel of kopje onder gaat. Zou er dan misschien iets anders aan de hand kunnen zijn? Andere zaken die belangrijker zijn dan verkeerde uitkeringen en achterstanden, ook al zijn het samengeteld straks meer dan 100.000 dossiers? Achterliggende belangen die maken dat straks ernstig gewichtige waarschuwende vingers de boodschap van de ‘allerlaatste keer’ gaan ondersteunen? En als er dan nog steeds heel veel weerstand is komt er een zwaar onderzoek door een erg belangrijke commissie en misschien zelfs wel een parlementaire enquête.

Maar die ‘reparatie’ moet er met de meeste spoed door want iedereen die nu aan de onderhandelingstafel zit weet wat het achterliggende belang is, het is ontzettend eenvoudig en heet: geld, heel veel geld. Alleen al bij verzuim en arbeidsongeschiktheid zo’n 2,5 tot 3 miljard Euro. Oh ja, dat is niet per jaar maar dat is wat de werkgevers in Nederland per maand voor deze beide rubrieken betalen! En dat moeten ze blijven doen want anders ontstaat er een redelijk groot gat in de begroting en krijgt Den Haag de financiering niet meer sluitend. Dus wat is een bovengemiddelde zeer waarschijnlijke uitkomst wanneer we dit weten? Precies, dat UWV in het zadel moet blijven. Natuurlijk moeten er wat koppen rollen; sorry niet persoonlijk hoor en je krijgt een leuke functie elders, komt goed. Ook moet er voor het oog ‘hard’ worden ingrepen op wat processen en managementlijnen. Maar dat is voor de Bühne en achter de schermen moeten ze met 3 dingen aan de slag:

1. tijd kopen zodat de tent (UWV) weer aan het draaien gaat;
2. zorgen dat er vooral geen gat in de begroting wordt geslagen;
3. never waste a good crisis; zorg er voor dat alle mogelijkheden worden bestudeerd om dit onvoorziene ongemak naar een structureel voordeel om te kunnen buigen.

Wat zijn de mogelijkheden?

Toevallig, heel toevallig, ligt er sinds kort een OCTAS-rapport op de plank waarin de oplossing al min of meer is voorgekookt en tot in detail is uitgewerkt. Dat heeft weer als groot voordeel dat de gesprekken over de reparatie daardoor stukken eenvoudiger worden. En als bonus zijn er genoeg aanknopingspunten dat er met wat creatief meten en passen ook nog eens in één keer aan alle 3 de genoemde punten kan worden voldaan. De OCTAS-variant voorziet in het uitstellen van de WIA-keuring door een extra periode van 3 jaar voor de re-integratie in te lassen. Dus de optelsom ziet er dan als volgt uit: de huidige 2 jaar + 3 extra re-integratiejaren = pas na 5 jaar een WIA-keuring; voldoende tijd voor UWV gekocht! Wanneer we de werkgevers deze 3 jaar laten betalen is er ook geen risico op een financieringstekort. Wanneer dit nieuwe model ‘heel goed werkt’ kan het definitief worden gemaakt en is er in één klap een enorme bezuiniging gerealiseerd: het structurele voordeel. Op de volgende bladzijde wordt dit scenario bij afbeelding 1 tussen de blauwe en oranje pijl gevisualiseerd.

Afbeelding 1.

Kort geld en lang geld.

Deze verschillende geldsoorten zijn in de wereld van onze sociale zekerheid (politiek) essentieel en bepalend; daarom eerst een korte uitleg.

• Kort geld is geld dat direct meetbaar en dus voelbaar is. Een regeling die op 1 januari van enig jaar ingaat en per direct voor dat jaar meetbaar is noemen we ‘kort geld’;
• De financiële gevolgen die pas na 1 of meerdere jaren meetbaar en voelbaar zijn noemen we ‘lang geld’.

Stel dat de OCTAS-regeling per 1 januari 2025 van kracht zou worden dan is de setting voor de politieke keuze redelijk ideaal omdat de enige groep die snel in de zone van ‘kort geld’ komt gering is. Bijvoorbeeld in de Zorg kan de groep schat die rond 1 januari 2025 tegen einde wachttijd aanloopt momenteel worden geschat (peildatum 5 oktober 2024) op ergens tussen de 30.000 en 50.000. In de afbeelding bevinden de werknemers “kort geld” in het gearceerde deel net voor het 2^e jaar.

Kort geld concreet.

Wat betekent het financieel nu echt wanneer het 1^e (van de 3) extra re-integratiejaar per 1 januari aanstaande zou ingaan? Nemen we bijvoorbeeld de genoemde werkgevers in de Zorg; die betalen nu zolang als de keuringsachterstand bij UWV duurt ook al het loon door. Er zijn zelfs al tal van publieke werkgevers die een 3^e jaar loondoorbetaling in hun cao hebben opgenomen. Wat de werkgevers betreft is de publieke kant niet het grootste probleem, blijven over: de private werkgevers en niet te vergeten de verzekeraars die met een regeling voor het MKB moeten komen (en dat ook wel zullen doen). 

Lang geld nader uitgewerkt, ieder voordeel heb z’n nadeel…

De financiële stoplichten voor de langere termijn lijken redelijk op groen te staan;

• De impact van de regeling wordt pas geleidelijk en vooral later voelbaar, de rekeningen ijlen dus behoorlijk na en dat vinden politici prettig wanneer ze moeilijke besluiten moeten nemen;
• Omdat de instroom van nieuwe dossiers snel opdroogt kan UWV ongeveer op hetzelfde budget doordraaien. De huidige populatie werknemers kan de dossiers uit het verleden onder handen nemen;
• De financiering van de bestaande WGA-schade kan nog gerust even op hetzelfde niveau doorlopen, die wordt immers vertraagd (T-2) in rekening gebracht. Met wat kunst en vliegwerk kunnen de eerste 3 re-integratiejaren zo goed als overbrugd worden (extra inkomsten omdat de uitkeringen op basis van het omslagstelsel worden gefinancierd).

Het zijn dus de werkgevers en de werknemers die straks de rekening betalen. De werkgevers betalen 3 tot 5 jaar extra loonkosten door het uitstellen van de WIA-keuring. De werknemers gaan mogelijk indirect meebetalen omdat de werkgevers de vakbonden voor een voldongen feit kunnen stellen waar het de loonruimte betreft, die verdampt grotendeels door de nieuwe regeling. Daarnaast zullen de werkgevers in haar onderhandelingen met de overheid kortingen gaan bedingen op allerlei ‘regelingoverlappende’ premies zoals de WIA en de WW. Een WW-verlaging kan dan worden onderbouwd door het naar voren halen van de WW-verdamping zoals die nu binnen de WGA van toepassing is. Het is echter Justitie dat op basis van ‘Europa’ een onverwacht en niet te onderschatten obstakel op de regeling zou kunnen blijken te zijn. Niet omdat ze dat zo graag willen, maar Nederlandse rechters verwijzen bij de duiding van hun uitspraak graag en steeds vaker naar Europese wet- en regelgeving om hun vonnis kracht bij te zetten. Nederland zou zich met deze OCTAS-regeling weleens zo ver van ‘Brussel’ weg kunnen bewegen dat het Nederlandse rechters bij rechtszaken op basis van dezelfde Europese spelregels bij voorbaat in een welhaast onmogelijke spagaat dwingt. Een paar voorbeelden van de spelregels zoals die voor werkgevers buiten Nederland gelden:

• Onderzoek op de oorzaak (Risque Social [70%] en Risque Professional [30%]);
• Werknemers betalen zelf voor de dekking qua Risque Social;
• Werkgevers betalen gemiddeld 6 tot 8 weken het loon door;
• Vaststelling arbeidsongeschiktheid, duurzaamheidsprincipe, na 12 maanden;
• Doorbelasting arbeidsongeschiktheid alleen voor het Risque Professional.

Het is niet ondenkbaar dat er straks branches zijn, denk bijvoorbeeld aan de uitzendbranche en schoonmaakbedrijven die wat extra budget vrijmaken om bij de rechter de problemen van UWV te gebruiken om minder de financiële airbag te zijn.  

Maar……… wie weet gaat het allemaal niet door en komt er een andere creatieve oplossing uitgerold om UWV (lees de enorme geldstroom) veilig te stellen. En heel misschien is dit zoveelste UVW-debacle eindelijk de aanleiding voor een werkgever om de regie te nemen en zelf een Gemeenschappelijke Organisatie (GO) op te gaan zetten. En stel dat de regeling in deze of soortgelijke setting wel doorgaat, (ook) dan zijn er heel veel casemanagers PDI en WIA nodig die door NIDI-Avtale gaan worden opgeleid.

Bedankt voor je aandacht.

Groet, 

Herwin Schrijver

Beuren (Dsl), oktober 2024